Op 25 mei 1849 leidt Ida I Dewa Agung, zus van Dewa Agung, koning van Klungkung de puputan-oorlog, die bekend staat als Puputan Kusamba. Vanwege haar volharding noemt Nederland haar ‘de ijzeren vrouw’.
De Kusamba oorlog vond plaats nadat Goa Lawah en het Kusamba-fort in handen van de Nederlanders gevallen zijn.
In 1849 proberen de Nederlanders Oost-Bali te bezetten en het grondgebied van het Klungkung-koninkrijk te veroveren met het uiteindelijke doel de heerschappij over heel Bali te krijgen. Als de inwoners van het dorp Kusamba daar achter komen roepen ze op de Nederlanders in een oorlogsronde te treffen.
Samen met Anak Agung Ketut Agung en Anak Agung Made Sanggin leidt Ida I Dewa Agung de troepen en de mensen van Klungkung tegen de aanvallen van de indringers. In tegenstelling tot de andere puputan-oorlogen wint Klungkung en doden ze luitenant generaal Michaels op het slagveld. Puputan Kusamba is de enige oorlog die de Balinezen winnen van het modern bewapende koloniale Nederlandse leger.
Na dit gevecht richt Ida I Dewa Agung zich op het schrijven van lofzangen en historische verhalen. Haar feministische geest en haar vechtlust zijn een voorbeeld voor de generaties na haar.
Na de Puputan Kusamba zullen tot 1946 nog drie oorlogen volgen.
Ida I Dewa Agung
Bali / 1849
